♪ Lately I've been losing sleep
Dreaming about the thing that we could be... ♪

Dạo gần đây hay bị mất ngủ (thật ra mình bị mất ngủ cũng lâu rồi) nhưng mà gần đây nó tệ hơn thì phải, phải đến tầm 2h sáng mình mới bắt đầu ngủ được, ngay cả khi từ lúc 11h mình có tắt điện, bỏ điện thoại ra một chỗ, lên giường và nhắm mắt thì cũng phải đến 1-2h mình mới bắt đầu ngủ được, thỉnh thoảng thì ko ngủ được luôn trắng đêm. Oh boy, nếu bạn chưa từng chưa biết mất ngủ là như thế nào thì mình hy vọng bạn sẽ ko bao giờ phải trải qua cảm giác ấy, nó thật sự khó chịu và ảnh hưởng đến cuộc sống của mình, mặt đã nhiều mụn rồi giờ thêm mất ngủ vào thì mình ko dám nhìn vào gương luôn, nó cũng làm mình tập trung kém hơn → năng suất làm việc giảm không phanh. I'm fucking miserable!

Insomnia is driving my crazy

Mình tìm hiểu theo nguyên nhân nào khiến mình bị mất ngủ như vậy, thì căng thẳng lo lắng chắc chắn là nguyên nhân hàng đầu, nhưng mà thường ngày mình ko chịu căng thẳng lắm so với hồi còn đi học hay những lúc tham dự các kỳ thi thì những gì mình trải qua bây giờ cũng ko đáng là bao. Lo lắng? Một chút nhưng cũng ko đáng kể, tính ra mình cũng còn chill chán, cho dù gặp các "unexpected cases" trong công việc hàng ngày thì nhạc vẫn luôn bật trong tai nghe. Vậy lý do là sao mà mình mất ngủ? Đó là bởi vì mình không thể ngừng suy nghĩ, dòng suy nghĩ chiếm lấy tâm trí mình, nó giữ mình tỉnh táo, mình thường nghĩ đến những thứ kiểu thần thoại, viễn tưởng với mong muốn trốn chạy hiện tại - ý mình là trốn chạy hiện tại để vào giấc mơ ấy, để ngủ được ấy, chứ không phải là không muốn đối mặt với hiện thực (am I?).

Đâu là thật nhỉ?

Anyway, gần đây mình có nghĩ về "Có khi nào chúng ta đang sống trong thế giới mô phỏng không nhỉ?", ok bạn nói mình ảo phim hay gì cũng được, và mình cũng thành thật là mình xem khá nhiều bộ phim liên quan đến chủ đề này mà mình sẽ liệt kê ra bên dưới, nhưng càng nghĩ về câu hỏi nó càng nảy ra những điều thú vị, và có thể đó là lý do nó khiến mình tỉnh táo đến mức mất ngủ.

Nếu bạn hỏi mình câu hỏi trên nhiều năm trước mình sẽ gạt đi, cho nó là điều nhảm nhí và không bận tâm về nó, ngay cả khi mình đã tiếp xúc với 1 trong những "concept" của "thế giới mô phỏng - giả lập" từ bé (qua truyện tranh) nhưng mình cũng ko để ý lắm.

Anh "Yi Long Ma" tin rằng chúng ta đang sống trong thế giới mô phỏng

Thông qua những gì mình tìm hiểu, những bộ phim mình xem thì mình thấy có 3 giả thuyết về "thế giới mô phỏng" phổ biến:

• Thế giới ta đang sống là một mô phỏng của chương trình máy tính tinh vi.
• Thế giới ta đang sống thực ra chỉ là một giấc mơ.
• Thế giới ta đang sống là một mô phỏng thí nghiệm.

Mỗi giả thuyết thì đều có những chi tiết thuyết phục riêng của nó, mình sẽ đi qua từng giả thuyết một và đưa ra suy nghĩ của mình về nó, nói thật đây là lần đầu tiên mình viết về một cái chủ đề trừu tượng này nên là ko có kinh nghiệm kể chuyện gì cả, nếu bạn thấy "chủ đề hay mà thằng diễn giải viết chán vđ" thì thông cảm cho thằng văn 4 phẩy như mình. Maybe mình cố tính viết chán để cho bạn cảm thấy nhàm chán, dễ đi vào giấc ngủ. Dù sao đi nữa, nếu bạn đọc bài này vào buổi đêm hoặc chuẩn bị ngủ, hứa với mình đọc xong bài này rồi thì bỏ điện thoại xuống, suy nghĩ về những thứ mình viết một cách nghiêm túc, rồi đi ngủ đi "mai là một ngày mới".

Chúng ta đang sống trong một chương trình máy tính?

Giả thuyết này ra đời tư lâu lắm rồi, ngay cả khi khả năng tính toán của máy tính lúc đó rất hạn chế so với máy tính ngày nay. Giả thuyết này tin rằng chúng ta đang sống trong chương trình máy tính giả lập tinh vi, bạn có thể nghĩ đơn giản chương trình tinh vi đó như là một trò chơi nhập vai - game, bạn và những người xung quanh bạn là những nhân vật trong trò chơi ấy, vẫn hơi trừu tượng nhỉ? Đúng vậy, nó khá là trừu tượng với đa số mọi người, nhưng nếu bạn là một game thủ hoặc là lập trình viên máy tính thì nó dễ hiểu hơn hẳn.

Simulation world

Trong game hay chương trình máy tính nó đều xoay quanh một thứ đó là quy luật (rules), và bạn nhìn xunh quanh xem mọi thứ đều có quy luật của nó. Ví dụ: con người có tuổi thọ trung bình 70-80 tuổi, trong khi con rùa có thể có tuổi thọ lên tới vài trăm năm, hay cá mập Greenland có tuổi thọ trung mình 400-500 năm, bạn hình dung thế này thanh HP của con cá mập Greenland dài gấp 5-6 lần thanh HP của loài người. Ngoài ra tuổi thọ là cái dễ hình dung ra, ta còn những thứ khác như: khả năng nghe - nhìn, tốc độ,... Mỗi loài lại có khả năng đặc biệt như những vị tướng trong game: Tại sao bạn lại bị "đăng xuất" nếu như nhảy từ trên cao xuống, nhưng cùng độ cao ấy con mèo hay con chuột lại ko sao - vẫn đi lại bình thường? Hay tai chó với mũi của nó thính gấp nhiều lần con người - đó là khả năng đặc biệt của loài chó..v.v Mặc dù xunh quanh quy luật là thế, nhưng game hay chương trình máy tính cũng không tránh khỏi ...lỗi hay gọi là "bugs hoặc glitches", nào nhìn vào thực tế ta có thể coi những hiện tượng siêu nhiên, khó giải thích (vì nó ko tuân theo một quy luật nào) là "bugs".

Game và ngoài đời đúng là có quá nhiều điểm tương đồng, đó là lý do vì sao giả thuyết "Ta đang sống trong một chương trình máy" này ra đời, nếu bạn vẫn thấy khó tin thì hãy tưởng tượng trong tương lai khi máy tính, trí tuệ nhân tạo đạt tới đỉnh cao, các nhân vật trong game có thể bắt đầu biết "reasoning" như một số AI hiện tại đang được phát triển, các nhân vật đó lại bắt đầu tự hỏi "Liệu nó có đang sống trong một chương trình máy tính ko nhỉ?" - giống như bạn đang tự hỏi bây giờ.

Một số bộ phim mà mình xem ủng hộ giả thuyết này là: The Matrix, Free Guy,. Free Guy cốt chuyện dễ hiểu hơn đi thẳng vào vấn đề luôn. Cảm nhận của mình về giả thuyết này so với 2 giả thuyết bên dưới thì giả thuyết này không thuyết phục bằng, nó cũng quá trừu tượng và liên quan đến tương lai xa vời, và mình cũng ko muốn nghĩ mình chỉ là một con NPC trong một trò chơi nào đó - it's hard to comprehend it man, nhưng mà nói gì thì nó điều đó hoàn toàn có thể xảy ra. Nào đến với cái giả thuyết thứ 2 nghe có vẻ xa vời nhưng lại thực tế không tưởng.

Chúng ta đang mơ?

Chúng ta đi đến với một giả thuyết nó gần gũi hơn với mọi người đó là "Thế giới ta đang sống thực ra chỉ là một giấc mơ." hay nói cách khác là chúng ta đang sống trong tưởng tượng. Chắc trong cuộc đời, ai cũng ít nhất một lần trải nghiệm một giấc mơ mà như kiểu bạn đang sống trong đó vậy, bạn nhập tâm quá mức đến nỗi thể hiện ra bên ngoài luôn như nói ra miệng hay tay chân lua khua.

Fun fact: Bạn có biết nếu bạn mơ thấy bạn đang chạy khỏi thứ gì đó nguy hiểm thì cơ thể bạn cũng phản ứng như thể bạn đang gặp nguy hiểm ngoài đời vậy: nhịp tim và huyết áp tăng, năng lượng mất đi cũng tương tự. Đó là lý do nếu bạn gặp ác mộng rồi bật dậy thấy người toát mồ hôi với thở dốc - biểu hiện đấy không khác gì bạn đối mặt với nguy hiểm ở ngoài đời cả.

Chắc chẳng cần phải giải thích nhiều ta cũng có thể thấy nhưng gì chúng ta trải nghiệm trong giấc mơ cũng giống với hiện tại, thậm chí một số giấc mơ của chúng ta còn trờ thành "hiện thực" - mà bố mẹ chúng ta vẫn thường bảo "các cụ về báo mộng" - trước đây thì mình không tin điều đó, nhưng gần đây nó có vẻ mình bắt đầu có cái nhìn khác về nó, nếu ko muốn nói là mình bắt đầu tin rồi đấy, bởi vì mình đã trải nghiệm câu chuyện kiểu vậy.

Nào nếu bạn cũng từng có những giấc mơ chân thực như vậy, bạn có bao giờ tự hỏi "Đâu mới là thực tại" khi giấc mơ và những gì bạn trải qua nó giống nhau đến vậy. Bạn có thể tìm kiếm cụm từ này "Lucid dream" - nôm na là một giấc mơ mà bạn có nhận thức - có thể làm chủ, điều khiển giấc mơ ấy, sẽ thế nào trong giấc mơ đó bạn lên giường đi ngủ và nằm mơ (mơ trong mơ :dizzy:), nó có khác gì hiện tại không nhỉ? Có khi hiện tại của bạn đang ở chỉ là một "Lucid dream", mà chủ thể thì là đứa "ất ơ" nào đó đang nằm hôn mê trong bệnh viện - có bao giờ bạn có suy nghĩ này ko?

Are we living in a dream?

Đây là một số bộ phim mà mình xem có giả thuyết này: Fight Club, Inception, Avatar, và Demon Slayer: Mugen Train, hay chi tiết Madara trong series Naruto dùng Tsukuyomi để cho cả thế giới ninja vào sống trong một giấc mơ mà họ ko thể nhận biết được đâu là mơ đâu là thật.

Fun fact: Ông Nola đạo diễn nổi tiếng nhiều phim viết ra kịch bản cho Inception, sau khi hoàn tất bộ phim Insomnia (mất ngủ), có thể lúc viết về chủ đề này ông ấy cũng "mất ngủ" như mình, và nhân vật chính trong Fight Club cũng tạo ra thế giới của riêng mình khi anh ta trải qua ...mất ngủ nặng. Và bạn thấy đấy mình cũng bị mất ngủ khi viết ra bài này, có vẻ như mất ngủ là "mẹ đẻ" của sự sáng tạo =))

Anyway, giả thuyết này đầu tiên bắt nguồn từ triết học ở Phương Đông, nhưng ta các bộ phim Hollywood trên cũng bị ảnh hưởng bới giả thuyết này thì có thể thấy tầm ảnh hưởng mang tính toàn cầu của giả thuyết này thế nào.

Now "Are you living in a dream?", nếu bạn nghĩ rằng bạn không thể ở trong một giấc mơ được thì đi đến giả thuyết tiếp theo.

Chúng ta đang ở trong một thí nghiệm mô phỏng

Nào nghĩ đến cách mà các nhà khoa học làm thí nghiệm trên động vật hiện nay, đặc biệt là các thí nghiệm liên quan đến tìm hiểu hành vi tập tính của một loài vật, họ tạo ra một thế giới với điều kiện đặc biệt hoặc giống với tự nhiên nhưng trong một không gian nhất định như phòng thí nghiệm hoặc một khu đất, ngọn núi được kiểm soát chặt chẽ, rồi họ cho loài vật cần nghiên cứu vào sống trong đó để nghiên cứu, việc còn lại của các nhà khoa học đó là ghi chép lại hành vi của con vật được làm thí nghiệm ấy, ko can thiệp gì cả để cho con vật tự sinh tự diệt... Con vật đó đang sống trong một thế giới mô phỏng đúng nghĩa luôn, thí nghiệm nổi tiếng nhất có thể kể đến là "The mouse utopia experiment" hay "Vũ trụ 25" nghiên cứu hành vi của cộng đồng loài chuột khi sống ở "thiên đường".

Để dễ hình dung hơn hãy tưởng tượng bạn làm thí nghiệm về loài kiến ở trên 1 hòn đảo, thì góc nhìn của con kiến đó với cái hòn đảo ấy cũng như góc nhìn của bạn với Trái Đất, các hòn đảo xunh quanh chính là các hành tinh khác với con kiến, con kiến có đi cả đời nó cũng ko khám phá được hết được hòn đảo mà nó đang ở hay các "hành tinh" xung quanh, nghe có giống vũ trụ mà ta đang nhận thức không?

Hồi bé mình có đọc 1 tập truyện tranh Doraemon: Đấng toàn năng Nobita, trong tập truyện ấy Nobita và nhóm bạn làm bài thuyết trình khoa học, Doraemon để cho họ mượn một bảo bối để tạo ra vũ trụ thu nhỏ để họ quan sát quá trình hình thành: từ lúc sơ khai các thiên thạch va chạm với nhau hình thành nên các hành tinh đến lịch sử Trái Đất và loài người... Nó không khác gì một thí nghiệm mô phỏng và các nhà khoa học hiện nay đang làm.

Nào giờ bạn có tự hỏi "Liệu Vũ trụ, hay Trái Đất chúng ta đang sống chỉ là kết quả của một thí nghiệm nào đó? của một sinh viên đang làm bài luận, hay nhà khoa học đang làm nghiên cứu của họ." Giả thuyết này thật ra cũng khá giống với giả thuyết thứ nhất ấy, minh tìm được một comment của 1 anh chàng trên Quora mà cũng có thể là cốt truyện của nhiều bộ phim: Trong tương lai nhân loại bị lụi tàn "người ngoài hành tinh" hay "thực thể tương lai" muốn biết vì sao mà một nền văn mình phát triển rực rỡ lại sụp đổ thế này. Và thế là họ tiến hành mô phỏng lại thế giới loài người để tìm nguyên nhân... Vậy là chúng ta với tầm nhìn hạn hẹp không thể biết được liệu mình có đang sống trong một thế giới mô phỏng hay là không?

Chúng ta đang sống trong một thí nghiệm mô phỏng?

Một số bộ phim có giả thuyết này: Đấng toàn năng Nobita (Lạc vào thế giới côn trùng), The Truman Show... Với giả thuyết này thì ngày tận thế chính là lúc thí nghiệm kết thúc và cậu sinh viên hay nhà khoa học kia hoàn thành bài thuyết trình - khóa luận và tiêu hủy cái mô phỏng này...

Lời kết

Với mỗi giả thuyết thì mình có thể viết tiếp những câu chuyện tiếp cho nó, ví dụ với giả thuyết 1: mình tìm ra "bugs" có thể buff mình thành "nhân vật mạnh nhất" - giàu có và quyền lực nhất, và "Đấng sáng tạo hay đội ngũ làm game" vá bugs bằng cách "ban" acc mình để mình ko lan truyền các "bugs" ấy. Và bạn biết ko thật ra mình tìm ra một cái "bug" rồi ấy, mà mình ko dám dùng vì sợ "ban" =))

Với giả thuyết thứ hai, thì như trong film Demon Slayer: Mugen Train cũng như ngoài đời thôi, bạn có thể thoát khỏi giấc mơ khi nào? Khi bạn gặp nguy hiểm trong mơ và ... Mình tìm hiểu trên mạng có nhiều trường hợp "44" vì muốn thoát khỏi giấc mơ, nhưng theo chúng ta thì họ là người yếu đuối ko dám đối mặt với hiện tại. Well, đoán xem ai mới là người "trốn chạy khỏi hiện tại" đây? Ta vẫn còn một cách khác để thoát ra khỏi giấc mơ, nào hãy cùng cầu nguyện cho chủ thể của chúng ta đang "hôn mê" ở bệnh viện nào đó hãy tỉnh dậy =))

Với giả thuyết thứ ba thì như mình đã nói ngày tận thế chính là lúc "cậu sinh viên hay nhà khoa học kia" hoàn thành thí nghiệm và quăng cái công trình kia vào "thùng rác - hố đen". Từ bây giờ đến lúc đó, ta biết thêm được điều gì đó về cái "thí nghiệm" này thì càng tốt, tiếp tục trải nghiệm và tích lũy kiến thức thôi.

Chúc các bạn tích lũy đủ kiến thức - thức tỉnh bản thân, thoát ra khỏi cái "game loop" này =))). Còn bây giờ thì ngủ đi, bạn thấy tác hại của "mất ngủ" tác động lên suy nghĩ mình rồi đấy. Giờ mình thì phải "chiến đấu" với cái chứng mất ngủ chết tiệt này đây!